Data: 16 sierpnia 2023 r.
Treść Sekcje
- ● Czym są nukleotydy?
- ● "Anatomia" zdrowej długowieczności
- ● Nukleotydy i telomery
- ● Związek między stresem, telomerami i nukleotydami
- ● Czy podroby są aż tak okropne - czy może woli Pan suplementację?
- ● Wybór odpowiedniego suplementu
- ● Dowiedz się więcej
Rob Verkerk PhDa i Paraschiva Florescub
a Założyciel ANH, dyrektor wykonawczy i naukowy, ANH-Intl i ANH-USA
Moderator misji bANH-Intl
Ponieważ struktura wiekowa naszych populacji staje się coraz bardziej obciążona, a odsetek osób powyżej 60. roku życia jest obecnie bezprecedensowy w historii ludzkości, nie jest zaskoczeniem, że tak zwany "przemysł przeciwstarzeniowy" kwitnie. Wyszukiwanie terminu "anti-ageing" w Google ujawnia zapierające dech w piersiach 2,7 miliarda trafień, a kolejne pół miliarda plus pojawia się, gdy stracą Państwo "e", jak w "anti-aging". Niezależnie od pisowni, anti-ageing stało się popularnym hasłem szeroko stosowanym przez media, guru zdrowia, influencerów, branżę fitness, nie wspominając o firmach kosmetycznych i suplementach diety. Oczekuje się, że globalny rynek produktów przeciwstarzeniowych wzrośnie z 67,2 mld USD w 2022 r. do oszałamiającej kwoty 98,6 USD do 2028 r.
Każdego dnia sprzedawane są nam najnowsze biohacki, gadżety, proszki, kremy, kapsułki i maszyny, które obiecują młodość i wieczne piękno. Chociaż łatwo jest dać się przyciągnąć marketingowemu szumowi, zaskakujące jest to, jak niewiele składników lub podejść wykazano, aby konsekwentnie zmniejszać biologiczne starzenie się, co jest czymś zupełnie innym niż tymczasowe zmniejszenie wyglądu starzenia się skóry, co jest twierdzeniem większości produktów przeciwstarzeniowych. kosmeceutyki.
Ograniczenie, a nawet odwrócenie biologicznego starzenia się jest oczywiście Świętym Graalem w walce z mnóstwem związanych z wiekiem, przewlekłych i zwyrodnieniowych chorób, które obecnie stanowią największe obciążenie dla systemów opieki zdrowotnej i znacznie obniżają jakość późniejszego życia.
Aubrey de Grey, znany i czasami kontrowersyjny informatyk, który stał się badaczem przeciwstarzeniowym, odkrył podczas swojej 25-letniej podróży w biogerontologii, że bardzo trudno jest osiągnąć sukces, nawet u myszy i innych zwierząt laboratoryjnych. W rzeczywistości dopiero w październiku ubiegłego roku, kiedy Aubrey i ja (Rob) byliśmy prelegentami na wydarzeniu poświęconym przeciwdziałaniu starzeniu się w Wielkiej Brytanii, skupiającym się na peptydach, Aubrey wskazał, że pomimo miliardów zainwestowanych do tej pory, rurociąg przeciwstarzeniowy nie ujawnił do tej pory nic istotnego. Zero.
Bylibyśmy skłonni się z tym nie zgodzić, chociaż zgadzamy się, że dowody są nadal ograniczone i nie są tym, co można by określić jako "ogólnie przyjęty konsensus naukowy". Dotychczasowe sukcesy, naszym zdaniem, obejmują:
- ograniczenie kalorii i przerywany post
- specyficzne bioregulatory peptydowe opracowane przez prof. Vladimira Khavinsona i jego zespół w Petersburskim Instytucie Bioregulacji i Gerontologii, które były głównym tematem zeszłorocznego spotkania w Wielkiej Brytanii zorganizowanego przez Anti-Ageing Systems, oraz
- Mononukleotyd nikotynamidowy (NMN), prekursor nukleotydowy dinukleotydu nikotynamidoadeninowego (NAD+), którego status jako suplementu diety jest obecnie kwestionowany przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA). Poprzez nasze amerykańskie ramię, ANH-USA, staramy się zmienić prawo, aby zapobiec takiemu przejęciu przez FDA w celu ochrony jej płatników z branży farmaceutycznej, a także rozważamy opcje wniesienia pozwu przeciwko FDA za jej działania przeciwko NMN.
Na rynku dostępnych jest wiele "zabiegów", które rzekomo mają działanie przeciwstarzeniowe. Obejmują one kolagen oraz diety bogate w polifenole i przeciwutleniacze.
Jednakże, ponieważ NMN jest nukleotydem znajdującym się w czołówce umysłów wielu kluczowych protagonistów przeciwdziałających starzeniu się, pojawiająca się nauka sugeruje, że korzyści przeciwdziałające starzeniu się mogą być również związane z innymi nukleotydami w diecie, zwłaszcza tymi bezpośrednio zaangażowanymi w cykl komórkowy (czytaj dalej).
Wprowadza nas to na terytorium, w które ANH-Intl jest zaangażowane od wielu lat, ponieważ nasza praca pomogła zapewnić powszechną dostępność suplementów diety zawierających nukleotydy w Europie. Ale oznacza to również, że inne źródła nukleotydów w diecie, począwszy od podrobów, owoców morza, sfermentowanej żywności, a nawet bulionów kostnych, mogą również odgrywać ważną rolę.
Zanurzmy się teraz głębiej w "co" i "jak" nukleotydów, zanim przyjrzymy się implikacjom zupełnie nowego, ekscytującego badania.
Czym są nukleotydy?
Nukleotydy to związki wewnątrzkomórkowe, które są kluczowymi składnikami strukturalnymi "cząsteczki życia", kwasu dezoksyrybonukleinowego lub DNA oraz blisko spokrewnionego, znacznie bardziej obfitego, kwasu nukleinowego transkrypcji i translacji, RNA lub kwasu rybonukleinowego. Są one zatem składnikami każdej komórki ciała, a także komórek bilionów drobnoustrojów, które żyją w nas.
Z chemicznego punktu widzenia nukleotydy składają się z zasady zawierającej azot (tyminy, cytozyny, adeniny, guaniny lub uracylu), dezoksyrybozy lub rybozy (cukru pięciowęglowego) oraz od jednej do trzech grup fosforanowych. Nukleotydy biorą udział we wszystkich funkcjach organizmu. W organizmie występują dwa główne rodzaje nukleotydów: puryny (struktura dwupierścieniowa; zasady azotowe = adenina [A] i guanina [G]) i pirymidyny (struktura jednopierścieniowa; zasady azotowe = cytozyna [C], tymina [T, tylko DNA] i uracyl [U, tylko RNA]). Zarówno nukleotydy purynowe, jak i pirymidynowe występują naturalnie w różnych proporcjach, zarówno w organizmie, jak i w żywności. Nukleotydy są syntetyzowane w organizmie (= de novo syntezy) w ograniczonych ilościach lub są odzyskiwane z rozpadu cząsteczek DNA/RNA (= "ścieżka odzyskiwania").
Są one niezbędne do wzrostu, rozwoju i ciągłej wymiany komórek w organizmie, ale nie są ogólnie klasyfikowane jako "niezbędne mikroelementy" u dorosłych, tak jak niektóre witaminy i minerały, ponieważ ilości potrzebne do normalnego podziału komórek, funkcji odpornościowych i metabolizmu można zazwyczaj uzyskać z tych składników. de novo i ścieżki ratunkowe.
Jednak gdy organizm szybko rośnie, jak w przypadku noworodków i niemowląt, lub jest pod wpływem stresu fizycznego lub immunologicznego, szlaki te po prostu nie są w stanie zapewnić wystarczającej ilości tych ważnych elementów budulcowych komórek, aby wspierać podział nowych komórek lub inne krytyczne funkcje. Układ odpornościowy, wyściółka jelit i mikrobiom jelitowy należą do najbardziej wymagających budulców komórkowych. Deficyt ten można uzupełnić jedynie poprzez spożywanie nukleotydów w diecie.
W związku z tym istnieją okresy w naszym życiu, w których ich spożycie jest niezbędne - na przykład podczas karmienia piersią (dodawanie syntetycznych nukleotydów do wczesnych mieszanek dla niemowląt stało się obowiązkowe w większości krajów od późnych lat 80-tych), podczas chorób, szczególnie tych wpływających na układ odpornościowy, oraz gdy jesteśmy zestresowani fizjologicznie lub psychicznie. To zrozumienie niezbędności nukleotydów w diecie w pewnych okresach naszego życia doprowadziło do uznania ich za pół-niezbędne lub warunkowo niezbędne składniki odżywcze.
Ponieważ jednak coraz więcej osób zmaga się z długotrwałym, przewlekłym stresem psychologicznym, metabolicznym, fizjologicznym lub immunologicznym, istnieje argument, że większość ludzi odniosłaby korzyści z nukleotydów w diecie.
Gdzie więc możemy znaleźć nukleotydy w naszej diecie?
Wśród najbardziej obfitych źródeł znajdują się podroby (które zostały usunięte z menu wielu osób po kryzysie BSE), owoce morza, sfermentowana żywność (np. kiszona kapusta, kimchee, kefir, żywy jogurt, sfermentowane sosy sojowe), buliony kostne, niektóre grzyby i ekstrakty drożdżowe (np. drożdże piwne i szeroka gama innych ekstraktów drożdżowych, w tym duże marki komercyjne, takie jak Marmite, Vegemite i Bovril). Jedną z cech poszczególnych nukleotydów dietetycznych, zwłaszcza tych zawierających zasady inozyny i guaniny, jest ich zdolność do nadawania dobrze znanego, obfitego smaku umami, który jest tak uwielbiany przez ludzi na całym świecie.
Wraz z rozwojem badań nad istotną rolą nukleotydów, napotykane są nowe granice wiedzy. Wśród nich znajduje się ochronne działanie nukleotydów w diecie na raka.
Niedawno odkryto nową granicę: długowieczność.
"Anatomia" zdrowej długowieczności
Starzenie się jest procesem nieuniknionym i koniecznym. Biologia ewolucyjna informuje nas, że ludzie, podobnie jak wszystkie inne organizmy, muszą się starzeć i przemijać, aby zrobić miejsce dla przyszłych pokoleń i umożliwić ciągłą adaptację do zmieniającego się środowiska. Nie chcemy jednak przedwczesnego starzenia się, które powoduje starzenie się niektórych układów, co czyni nas bardziej podatnymi na "choroby związane ze starzeniem się" wcześniej niż to konieczne. Niestety, jest to fakt, z którym boryka się dziś coraz większa liczba ludzi na naszej planecie, stąd ogromne obciążenie chorobami przewlekłymi i zwyrodnieniowymi - na które przemysł farmaceutyczny nie ma odpowiedzi.
Celem dla wielu z nas powinna być zatem pełna wdzięku, zdrowa starość. Takie, które jest synonimem hotspotów "niebieskiej strefy" zidentyfikowanych na całym świecie, w których częstość występowania chorób przewlekłych w późnym okresie życia jest niezwykle niska (proszę zwrócić uwagę na obalenie przez Dana Buettnera twierdzeń o przesadzie).
Starzenie się to znacznie więcej niż tylko zmarszczki. Obejmuje ono starzenie się komórek (stopniowa degradacja), czyli proces, w którym nasze komórki nieodwracalnie przestają rosnąć i replikować się. Może to być spowodowane uszkodzeniem DNA, stresem oksydacyjnym lub po prostu naturalną częścią starzenia się (starzenie replikacyjne) kontrolowane przez telomery, czapeczki na końcach naszych chromosomów, które zwykle skracają się przy każdym podziale komórki i kontrolują rozpiętość komórek, długość życia i starzenie się. Proszę pamiętać: starzenie się to nie wszystko - to także mechanizm, który chroni nas przed nowotworami, ponieważ zapobiega namnażaniu się uszkodzonych komórek i komórek z coraz bardziej niestabilnymi genomami. Ale oto miecz obosieczny: jeśli chodzi o starzenie się, senescencja sprzyja również chorobom sercowo-naczyniowym, cukrzycy i wielu chorobom neurodegeneracyjnym.
Porozmawiajmy teraz nieco więcej o telomerach. Nieodłącznym fizjologicznym elementem starzenia się jest skracanie się naszych telomerów. Telomery, jak już wspomnieliśmy, to "czapeczki" na końcach naszych chromosomów. Za każdym razem, gdy nasze komórki się dzielą, telomery ulegają skróceniu. Proszę pomyśleć o swoich chromosomach jak o sznurowadłach, a o telomerach jak o ochronnych nakładkach na ich końcach. Końce się strzępią, a sznurowadła skracają. Gdy są one zbyt krótkie, komórka nie może wykonywać swoich normalnych funkcji i przestaje się dzielić lub odnawiać.
Telomeraza jest enzymem wymaganym do wydłużenia telomerów i uważa się, że istnieją różne czynniki, które hamują aktywność tego enzymu, w tym przewlekły stres, zwiększony stres oksydacyjny, brak przeciwutleniaczy, kwasy omega-3, witamina D w diecie i brak ćwiczeń.
Pojawiająca się literatura, w tym książkaEfekt Telomerów nakreśla, w jaki sposób możemy kontrolować, do pewnego stopnia, długość naszych telomerów i jak zapobiegać ich niepotrzebnemu skracaniu się poprzez naszą dietę i styl życia - co jemy, pijemy, jak ćwiczymy i jak radzimy sobie ze stresem.
Teraz odkrywamy, że na rynku pojawił się nowy gracz, który może nam pomóc w tym zadaniu: nukleotydy.
Nukleotydy i telomery
Nowe odkrycia naukowe coraz częściej ujawniają ważną rolę, jaką nukleotydy odgrywają w zapobieganiu degradacji telomerów.
Artykuł opublikowany w 2019 r. w czasopiśmie Journal of Biological Chemistry, przeprowadzonym przez grupę badawczą z Uniwersytetu Południowej Kalifornii, stwierdzono zahamowanie syntezy nukleotydów w starzejących się ludzkich komórkach nabłonka sutka. Było to wyraźnie widoczne poprzez wyczerpanie metabolitów ze szlaków syntezy nukleotydów. Jednym z wniosków autorów było to, że zmniejszona synteza nukleotydów odgrywa rolę przyczynową w indukcji starzenia się. Co więcej, naukowcy wykazali, że gdy podnieśli telomerazę w unieśmiertelnionych komórkach, synteza nukleotydów została utrzymana. Mówiąc prościej, oznacza to, że gdy komórki rozpoczynają proces stopniowej degradacji, przestają syntetyzować nukleotydy, a niewystarczająca podaż nukleotydów rozpocznie proces degradacji. Gdy komórki przestaną produkować nukleotydy, rozpocznie się proces starzenia. I odwrotnie, jeśli zwiększy Pan telomerazę i utrzyma obfite dostawy nukleotydów, zapobiegnie Pan lub zmniejszy tempo starzenia się.
Alireza Delfarah, główny autor badania, nakreślił związek między nukleotydami a utrzymaniem młodości komórek. Proszę zapoznać się z jego cytatem poniżej.
Komórki starzejące się są w rzeczywistości przeciwieństwem komórek macierzystych, które mają nieograniczony potencjał do samoodnowy lub podziału. Produkcja nukleotydów jest niezbędna do utrzymania młodości komórek. Oznacza to również, że gdybyśmy mogli zapobiec utracie syntezy nukleotydów przez komórki, mogłyby one starzeć się wolniej.
- Alireza Delfarah, PhD
Związek między stresem, telomerami i nukleotydami
Przyjaciel ANH, szwajcarski naukowiec i wieloletni pionier nukleotydów, dr Peter Köppel, napisał niedawno krótki artykuł "Stres i telomery", w którym opisuje proces, w którym hormony glukokortykoidowe (w szczególności kortyzol) hamują aktywność telomerazy w ludzkich komórkach. Jego artykuł opiera się na niedawno opublikowanym wstępnym wydruku przez zespół współpracujący z Instytutem Maxa Plancka w Niemczech, Uniwersytetami w Wiedniu, Glasgow i Strasburgu oraz Western University w Kanadzie, zatytułowanym "Dietetyczne nukleotydy mogą zapobiegać zanikowi telomerów wywołanemu glukokortykoidami u szybko rosnących dzikich kręgowców". Chociaż jest to badanie na zwierzętach, dostarcza ono ważnych, nowych dowodów na wpływ suplementacji nukleotydami na długość telomerów.
W badaniu prowadzonym przez Stefanię Casagrande z Instytutu Maxa Plancka, rozwijające się, dzikie sikory bogatki (Parus major) podawano glikokortykoidy, aby naśladować narażenie na stres, uruchamiając w ten sposób szlaki kataboliczne, które upośledzają utrzymanie telomerów. Innej grupie eksperymentalnej podawano nukleotydy, o których wiadomo, że promują szlaki anaboliczne, w tym utrzymanie telomerów, a trzeciej grupie eksperymentalnej podawano zarówno nukleotydy, jak i glukokortykoidy. Wszystkie trzy grupy porównano z grupą kontrolną. Wyniki uzyskane u zwierząt leczonych glikokortykoidami wykazały oczekiwany rezultat: miały one krótsze telomery niż pozostałe trzy grupy, w tym grupa otrzymująca zarówno nukleotydy, jak i glikokortykoidy, w której długość telomerów pozostała taka sama jak u zwierząt kontrolnych nieleczonych.
Ale oto kluczowe odkrycie: kurczęta leczone nukleotydami przewyższały wszystkie inne grupy pod względem wielu kryteriów. Były jedyną grupą, która zwiększyła ekspresję kluczowego genu, który utrzymuje długość telomerów (telo2), co jest proxy dla anabolicznego szlaku celu rapamycyny (TOR). Zwiększyły one również produkcję enzymów związanych z głównym paliwem energetycznym komórek, adenozynotrifosforanem (ATP). A gdyby tego było mało, pisklęta suplementowane nukleotydami w unikalny sposób regulowały w górę dwa inne kluczowe geny: jeden z nich to terf2który jest kluczem do utrzymania telomerów, oraz gpx4-sod1enzymatyczny gen antyoksydacyjny, który chroni komórki przed stresem oksydacyjnym.
Badanie to jest przełomowe, ponieważ jako pierwsze bezpośrednio analizuje wpływ suplementacji nukleotydami na długość telomerów.
Oto, co Peter Köppel miał do powiedzenia na temat tego badania:
Te nowe odkrycia dobrze pasują do starszych badań przeprowadzonych na szczurach, które wykazały, że długotrwałe karmienie nukleotydami wydłużyło ich żywotność poprzez zmniejszenie związanego z wiekiem poziomu peroksydacji lipidów, poprawiając aktywność enzymów przeciwutleniających, ponownie wzmacniając potencjalne korzyści nukleotydów w protokołach przeciwstarzeniowych.
- Peter Köppel, doktor biochemii i immunologii, prezes PKN-AG
Czy podroby są aż tak okropne - czy może woli Pan suplementację?
Metaanaliza opublikowana w 2018 r. w czasopiśmie European Journal of Nutrition zbadano zapotrzebowanie niemowląt na suplementację nukleotydami. Niemowlęta potrzebują wielu składników odżywczych, minerałów, nukleotydów i innych związków, aby wspierać ich szybki wzrost i rozwój. Przez lata nukleotydy były dodawane do preparatów dla niemowląt jako de novo podaż nie jest uważana za wystarczającą. Suplementacja u niemowląt wykazała znaczną poprawę wzrostu różnych czynników, w tym obwodu głowy w okolicy potyliczno-czołowej, który uważa się za związany z funkcjami poznawczymi i IQ, a także wzrost przyjazności dla dzieci. bifidobakterie w mikrobiomie jelitowym. W Wielkiej Brytanii i Europie nukleotydy są prawnym wymogiem dla preparatów dla niemowląt.
Jak już wspomniano, nukleotydy są syntetyzowane przez organizm, ale czy to wystarczy, aby sprostać wymaganiom? W coraz bardziej toksycznym świecie, w którym poziom stresu gwałtownie rośnie, a nasza odporność na różne czynniki stresogenne (takie jak rosnący wskaźnik chorób przewlekłych, infekcji i przewlekłego stresu) maleje, organizm może nie być w stanie syntetyzować wystarczającej ilości, aby sprostać tym wymaganiom.
Szczególnie bogatym źródłem nukleotydów w diecie są mięsa podrobowe, które były powszechnie spożywane przez naszych przodków do niedawna, w kategoriach ewolucyjnych, zwłaszcza od czasu kryzysu "szalonych krów", BSE, który pojawił się na pierwszych stronach gazet w 1996 roku. Nasza dieta coraz bardziej odchodzi od ewolucyjnej diety opartej na żywności, którą nasi przodkowie łowcy-zbieracze łapali, zabijali i zjadali od nosa do ogona. Jest to wyraźny kontrast w stosunku do dzisiejszych paczkowanych, czystych, chudych mięs opartych na tkance mięśniowej, które mają tendencję do niskiej zawartości nukleotydów. Bardzo niewielu z nas włącza obecnie zwierzęcy mózg, żołądek, wątrobę, nerki, trzustkę (i inne mięsa gruczołowe) oraz jelita do naszych cotygodniowych posiłków. Co więcej, wraz ze wzrostem liczby diet wegańskich i roślinnych, wiele osób nie otrzyma wystarczającej ilości nukleotydów ze swojej diety, ponieważ nawet sfermentowana żywność, taka jak tofu, tempeh i natto, zawiera bardzo małe ilości i rzadko jest podstawą, szczególnie w dietach zachodnich.
Otwiera to drzwi do wartości suplementacji.
Wybór odpowiedniego suplementu
Ustaliliśmy, że nukleotydy syntetyzowane przez de novo lub ścieżka ratunkowa nie są wystarczające w pewnych okolicznościach, takich jak stres, choroba, kontuzja, sport lub inne formy intensywnej aktywności fizycznej. Dla wielu osób warunki te są powszechne i mogą trwać przez miesiące, lata, a nawet dziesięciolecia.
Przy tak wielu opcjach nukleotydów na rynku, jak wybrać odpowiedni produkt? Suplement nukleotydowy powinien być łatwo przyswajalny, występować w wysokich stężeniach i zawierać odpowiednią równowagę nukleotydów purynowych i pirymidynowych. Jest to możliwe tylko wtedy, gdy nukleotydy zostały oczyszczone, dzięki czemu można je łączyć w odpowiednich, względnych stężeniach. Co więcej, oczyszczone nukleotydy są również lepsze, ponieważ mają tendencję do 80-90% lepszego wchłaniania (Peter Köppel, komunikacja osobista) w jelitach niż te, które nie są oczyszczone.
Co więcej, nasza współczesna dieta jest nie tylko ogólnie uboga w nukleotydy, ale także w szczególności w nukleotydy pirymidynowe. Dobry suplement będzie zawierał zarówno pirymidyny, jak i puryny, aby zapewnić uzupełnienie wszelkich niedoborów.
Dla osób zainteresowanych zdrowym i pełnym wdzięku starzeniem się, osób narażonych na przewlekły stres, osób z problemami jelitowymi lub wyzwaniami immunologicznymi, lub tych, którzy po prostu mocno forsują swoje ciała, dostarczanie większej ilości nukleotydów do organizmu (najlepiej rzędu grama lub więcej dziennie) ma ogromny sens. Podczas gdy dostępne badania w żaden sposób nie odzwierciedlają wartości odżywczej nukleotydów, ostatnie odkrycia prawdopodobnie przyczynią się do wzrostu liczby odkryć. Na przykład, wiemy o jednym badaniu, które jest w toku i które bada dietetyczne nukleotydy w szczególności jako suplement przeciwstarzeniowy.
Dopóki jednak nauka nie nadrobi zaległości i, co prawdopodobnie ważniejsze, więcej osób nie zapozna się z istniejącą bazą wiedzy na temat wielosystemowych korzyści płynących z nukleotydów w diecie, pozostawiamy Państwa z jednym wielkim pytaniem: czy zdecydują się Państwo na podroby i sfermentowaną żywność - czy na suplementy?
Dowiedz się więcej
- Verkerk, R. "Niezbędny" składnik odżywczy? Nowa żywność magazyn, wrzesień 2020 r.
- Verkerk, R. "Nauka rodzi uznanie nukleotydów w diecie jako nowej grupy składników odżywczych", strona internetowa ANH-Intl, 11 listopada 2015 r.
- Verkerk, R. "Post-exercise recovery: is it more important than the exercise itself?", strona internetowa ANH-Intl, czerwiec 2017 r.
>>> Jeśli nie jest Pan jeszcze zapisany na cotygodniowy biuletyn ANH International, proszę zapisać się bezpłatnie, korzystając z przycisku SUBSCRIBE na górze naszej strony internetowej - lub jeszcze lepiej - zostać członkiem Pathfinder i dołączyć do plemienia ANH-Intl, aby korzystać z przywilejów wyjątkowych dla naszych członków.
>> Zapraszamy do ponownej publikacji - wystarczy przestrzegać naszych wytycznych Alliance for Natural Health International dotyczących ponownej publikacji
>>> Wróć do strony głównej ANH International
